Bunkrowanie LNG - potencjał polskich portów

Dyrektywa siarkowa

Jedną z najważniejszych regulacji dotyczących zmniejszenia wpływu żeglugi na środowisko naturalne jest tzw. dyrektywa siarkowa. Zgodnie z jej zapisami statki poruszające się w strefie SECA (Sulphur Emission Control Areas - strefy o kontrolowanej emisji siarki) zobowiązane są do stosowania paliw zawierających do 0,1% siarki (wcześniej limit wynosił 1%). Obszar obowiązywania strefy SECA obejmuje Morze Bałtyckie, Cieśniny Duńskie, Morze Północne i Kanał La Manche.

Oprócz stosowania paliw niskosiarkowych wymagania wspomnianej regulacji można także spełnić przez zamontowanie dodatkowych układów oczyszczania spalin (tzw. scrubberów), które jednak ograniczają sprawność energetyczną silników okrętowych.

fot. Port RotteredamBunkrowanie LNG w porcie w Rotterdamie także odbywa się z wykorzystaniem kriogenicznych naczep-cystern

LNG jako paliwo żeglugowe

O wiele lepszym rozwiązaniem wydaje się zastosowanie do zasilania siłowni statków gazu ziemnego, który pozbawiony siarki spełnia wymagania emisyjne bez skomplikowanej obróbki spalin. Paliwo gazowe jest przechowywane na statkach w postaci skroplonej (LNG) tak by maksymalnie zmniejszyć jego objętość (ponad 600-krotnie).

Niewykorzystane możliwości

Dla polskich portów otwiera to olbrzymi potencjał rozwoju w zakresie świadczenia usług bunkrowania LNG. Wynika to ze znaczenia Morza Bałtyckiego w światowej gospodarce morskiej. 90% handlu Unii Europejskiej jest realizowane drogą morską, a rejon Morza Bałtyckiego w skali globalnej skupia 15% transportu towarów. Prognozy na przyszłość zakładają kolejne wzrosty przewozu towarów.

Z drugiej jednak strony Bałtyk jest specyficznym akwenem typu zamkniętego i na jego obszarze szczególnie istotne są zagadnienia ochrony środowiska. To jest kolejny czynnik przemawiający za szerszym wprowadzaniem LNG jako paliwa żeglugowego.

Ustawa o elektromobilności i paliwach alternatywnych oraz dyrektywa 2014/94/UE

Zachęty zmierzające do stworzenia takiego rynku są tworzone na poziomie Unii Europejskiej. Jedną z nich jest Dyrektywa w sprawie rozwoju infrastruktury paliw alternatywnych, którą w Polsce implementuje Ustawa o elektromobilności i paliwach alternatywnych. Dokument ten zakłada, że do 2025 r. zostaną zbudowane punkty bunkrowania LNG w portach morskich sieci bazowej TEN-T (Trans-European Transport Networks).

Bunkrowanie LNG w Świnoujściu

GAZ-SYSTEM planuje rozbudowę Terminalu LNG im. Lecha Kaczyńskiego w Świnoujściu, która m.in. zakłada właśnie oferowanie usługi bunkrowania statków LNG. W tym celu w Terminalu powstanie drugie nabrzeże z infrastrukturą do bezpośredniego bunkrowania statków oraz umożliwiającą załadunek LNG na specjalistyczne jednostki służące do bunkrowania statków, tzw. bunkierki.

Tomasz Stępień

prezes zarządu GAZ-SYSTEM

Rozbudowa to kolejny znaczący krok w rozwoju terminalu LNG w Świnoujściu i cieszę się, że skutecznie wykorzystujemy potencjał skroplonego gazu ziemnego, rozwijając perspektywiczny rynek usług przeładunku LNG i bunkrowania statków.

Trzeba także zwrócić uwagę na działające w rejonie podmioty związane z żeglugą śródlądową, które mogą być potencjalnym dużym odbiorcą skroplonego gazu ziemnego jako paliwa żeglugowego, a infrastruktura śródlądowa może stanowić kanał dystrybucji LNG jako paliwa o różnorodnym zastosowaniu w głąb kraju.

Paweł Jakubowski

dyrektor pionu rozwoju GAZ-SYSTEM, obecnie prezes Polskiego LNG

Projekt rozbudowy Terminalu LNG w zakresie stanowiska załadunkowo-rozładunkowego dla statków oraz stanowiska załadunku bunkierek LNG jest częścią budowy tzw. Bramy Północnej. Wpisuje się również w Program Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej dotyczący udrożniania Odrzańskiej Drogi Wodnej i uczynienia jej w pełni żeglowną w najbliższych latach. Projekt jest także częścią planu działań w zakresie połączeń międzysystemowych na rynku energii państw bałtyckich dla gazu (BEMIP).

Statków zasilanych LNG będzie z pewnością przybywać, a obecnie główną wadą tego paliwa jest brak możliwości bunkrowania wzdłuż linii brzegowych akwenów, po których się one poruszają. W Polsce pierwsze operacje bunkrowania statków skroplonym gazem ziemnym (LNG) zostały już przeprowadzone, a swoją rolę ma w tym także Polskie Górnictwo i Naftowe Gazownictwo, które dokonuje ich wraz z firmą LOTOS.

Adam Simonowicz

dyrektor departamentu CNG i LNG PGNiG Obrót Detaliczny

Największą zaletą LNG jest elastyczność. Jest to nośnik energii dostępny właściwie wszędzie, w dowolnym profilu zużycia i zapotrzebowania, które można niemalże idealnie dostosować do potrzeb klientów. Od 2016 r. wspólnie z firmą Lotos wykonujemy operacje bunkrowania statków. Dotychczas było ich około 28. Na razie oferujemy bunkrowanie z cystern ale przygotowujemy się do bunkrowania z wykorzystaniem innych technologii (ze statku, z terminalu LNG i za pomocą kontenerów ISO).

Bunkrowanie LNG w Gdańsku

Należy jeszcze wspomnieć o działaniach GAZ-SYSTEM i Grupy LOTOS, których rezultatem było 22 sierpnia 2017 r. podpisanie umowy i uzyskanie dofinasowania na realizację projektu „The small-scale LNG Reloading Terminal in Gdańsk and bunkering services”, którego celem jest budowa infrastruktury przeładunkowej i bunkrującej w Gdańsku.

W ramach projektu GAZ-SYSTEM jest odpowiedzialny za współpracę z Grupą LOTOS dotyczącą budowania wspólnych kompetencji i transferu wiedzy oraz za realizację studium wykonalności pod nazwą „Projektowanie, budowa, właścicielstwo i eksploatacja innowacyjnych bunkierek LNG z opcją świadczenia usług generacji energii elektrycznej na potrzeby portów, z wykorzystaniem niskoemisyjnego generatora energii elektrycznej oraz silników dual/ triple fuel” (Action 2).

fot. Port GdyniaMetody bunkrowania LNG:
1) Bunkrowanie z cysterny samochodowej, 2) Bunkrowanie z pływającej bunkierki, 3) Bunkrowanie z lądu, 4) Bunkrowanie przy pomocy zbiorników kontenerowych

Przewidywany czas realizacji Projektu to 36 miesięcy (od 02.01.2017-30.09.2019), a całkowity budżet to 1 747 417 euro.

Wykorzystanie LNG w Porcie Gdynia

Portu Gdynia prowadzi rozmowy z firmami zainteresowanymi oferowaniem usługi bunkrowania LNG z naczep-cystern. Trwają prace nad kwestiami związanymi z bezpieczeństwem procesu i dopiero po ich zakończeniu i wydaniu odpowiednich zarządzeń przez Urząd Morski w Gdyni możliwe stanie się bunkrowanie LNG statków. Rozważane jest także zaoferowanie usługi bunkrowania z jednostki pływającej (bunkierki LNG), co może być szczególnie przydatne przy większych statkach z dużym zapotrzebowaniem na LNG.

Z analiz prowadzonych przez specjalistyczne firmy wynika, że infrastruktura do bunkrowania LNG w portach może osiągnąć rentowność do 2025 r. Niezbyt duże zainteresowanie bunkrowaniem LNG obecnie nie uzasadnia budowy specjalnych instalacji w polskich portach. Operacje bunkrowania LNG można z powodzeniem prowadzić bezpośrednio z naczep-cystern samochodowych lub specjalnych jednostek pływających (bunkierek).

Nie zmienia to faktu, że każdy port powinien mieć opracowane procedury bezpieczeństwa bunkrowania LNG wraz z wyznaczonymi do przeprowadzania tych operacji miejscami.

Ponadto aby rozwijać usługi bunkrowania LNG konieczna jest dostępność tego nośnika energii. Temu właśnie ma służyć rozbudowa Terminalu LNG w Świnoujściu o bocznicę umożliwiającą załadunek gazu skroplonego na cysterny kolejowe oraz zwiększenie możliwości załadunkowych LNG na naczepy-cysterny, co w założeniu ma zapewnić dostawy LNG do innych polskich portów.