Gazowe autobusy w MKS Mielec

Gazeo.plGazowy Jelcz 110M

Użytkowanie autobusów gazowych, oprócz korzyści ekonomicznych, które dla przedsiębiorstwa przewozowego są najważniejsze, niesie ze sobą znacznie większe korzyści dla środowiska. Najważniejszą z nich jest brak cząstek stałych (sadzy) w spalinach tych pojazdów. Niestety jej stężenie w naszych miastach cały czas rośnie, co jest związane z eksploatacją coraz większej liczby pojazdów napędzanych silnikami Diesla. Sadza, nasycona niespalonymi węglowodorami, jest najbardziej rakotwórczym składnikiem spalin, a jej osadzanie się na budynkach powoduje konieczność częstszego odnawiania elewacji. Dlatego każdy, szczególnie duży pojazd napędzany gazem ziemnym, użytkowany w centrum miasta, przyczynia się do poprawienia jakości powietrza.

Gazeo.plJelcz 110M, leżący silnik Tedom

Dobrym przykładem przechodzenia taboru miejskiego na zasilanie gazowe jest MKS Mielec, użytkujący łącznie 40 autobusów (w tym 7 gazowych). Z uwagi na wielkość miasta (60 tys. mieszkańców), eksploatowane są autobusy o długości nie przekraczającej 12 m.

Proces gazyfikacji pojazdów komunikacji miejskiej rozpoczęto w 2004 r. od adaptacji 12-metrowego autobusu Jelcz 110M. W późniejszym okresie zakupiono nowe pojazdy, także o długości 12 m. Zdecydowano się na w pełni niskopodłogowe, czeskie autobusy Tedom z silnikami gazowymi. Modernizacje i zakupy pojazdów były finansowane we własnym zakresie, bez żadnych środków pomocowych, co w przypadku stosunkowo małego przedsiębiorstwa stanowiło dość poważną inwestycję.

Gazeo.plJelcz 110M, katalizator i tłumik wydechu oraz turbosprężarka

W 2004 r. MKS Mielec podpisała list intencyjny z Karpacką Spółką Gazowniczą, w którym otrzymała gwarancję wybudowania stacji szybkiego tankowania przy zobowiązaniu odbierania określonej ilości gazu.

W tym samym roku przygotowano do adaptacji pierwszy autobus - wspomnianego Jelcza 110M. Pojazd w ramach naprawy głównej nadwozia otrzymał nową ocynkowaną kratownicę, będącą strukturą nośną autobusu. Przygotowano ją do montażu zbiorników gazowych w przestrzeni pod podłogą. Można powiedzieć, że pojazd po takiej naprawie otrzymuje drugie życie - zakłady naprawcze gwarantują odporność na korozję takiej kratownicy w okresie 10 lat. Autobus po naprawie nadwozia jeździł jeszcze z silnikiem dieslowskim, oczekując na montaż tymczasowej, kontenerowej stacji sprężania gazu ziemnego. Gazową jednostkę napędową zamontowano w 2005 r., kiedy była już możliwość tankowania pojazdów.

Gazeo.plJelcz 110M, wtryskiwacz gazu w silniku Tedom

Tymczasowa stacja tankowania mieściła się w oddalonej o 1,2 km od zajezdni rozdzielni gazu, gdzie zamontowano sprężarkę dostarczoną przez NGV Autogas. Urządzenie umożliwiało powolne tankowanie. Napełnienie zbiorników autobusu trwało 1,5-2 godziny. W tej formie stacja funkcjonowała jeszcze do połowy 2007 r. (eksploatowanojuż 3 autobusy zasilane CNG). W czerwcu 2007 r. otwarto nową stację tankowania sprężonego gazu ziemnego na terenie zajezdni.

Drugi autobus wszedł do eksploatacji w czerwcu 2006 r., następny w listopadzie. Byłyto Jelcze 120M, także zaadaptowane do zasilania gazem wraz z wykonaniem naprawy głównej nadwozia. Wyposażono je w gazowe jednostki napędowe MD 111 M6 (leżące), spełniające wymagania Euro 3. Były one zabudowane do autobusówprzez firmę Mielec Diesel Gaz. Konstrukcyjnie silniki bazują na wysokoprężnej jednostce napędowej SWT 11/300/1, produkcji WSK PZL Mielec. Przebudowa takiego silnika polega na zastosowaniu nowych tłoków z komorami spalania ukształtowanymi w denkach, dzięki czemu uzyskano zmniejszenie stopnia sprężania niezbędne w silniku o zapłonie iskrowym. W gniazdach wtryskiwaczy zamontowane są świece zasilane z indywidualnych cewek zapłonowych, których pracą steruje układ elektroniczny.

Gazeo.plJelcz 110M, gazowe niezależne urządzenie grzewcze

Wolnossące silniki o pojemności skokowej 11,1 dm³ regulowano na moc 138 kW przy 2000 obr./min. Osiągały one maksymalny moment obrotowy 730 Nm przy 1300 obr./min. W układzie przeniesienia napędu zastosowano ręcznie sterowane skrzynie biegów. Były to typowe skrzynie do autobusów miejskich produkcji FPS Tczew, o 4 przełożeniach. Silniki gazowe wymagają nieco innej techniki jazdy, nie jest możliwe np. praktykowane w przypadku silników Diesla ruszanie z 2. biegu. Niższy moment obrotowy wymusza dłuższą pracę sprzęgła w poślizgu, co w krótkim czasie powoduje jego zużycie. Adaptowane silniki mieleckie są nadal eksploatowane i osiągnęły znaczne przebiegi: pierwszy 259 tys. km, a drugi - 202 tys. km (średni roczny przebieg autobusu w MKS Mielec to około 60 tys. km). Zużycie gazu w tych autobusach wynosi około 45 Nm³/100 km, co przy możliwości zatankowania 154 m³ gazu (pojemność wodna zbiorników 770 dm³) pozwala na przejechanie blisko 350 km, czyli z nawiązką wystarcza na pokonanie dziennego przebiegu autobusu.

Gazeo.plJelcz 110M, zabudowa butli

Oszczędności w kosztach paliwa uzyskane w czasie eksploatacji dwóch pojazdów w ciągu pierwszego pełnego roku pozwoliły na wypracowanie oszczędności w wielkości pokrywającej praktycznie wartość adaptacji jednego z nich. Obiecującewyniki przyspieszyły decyzję o modernizacji kolejnych autobusów.

Następne jednostki trafiły do firmy w 2006 i 2007 r. (3 sztuki). Były to także pojazdy rodziny 120M z wysoką podłogą. Pod nią wygospodarowano miejsce dla 11 zbiorników gazu, chociaż w kratownicy przygotowano miejsce na dwunastą butlę, którą instaluje się w celu zwiększenia zasięgu autobusu. W pojazdach tych zastosowano jednak znacznie nowocześniejsze, gazowe jednostki napędowe Tedom (produkcji czeskiej), również w wersji leżącej, spełniające wymagania Euro 4. Są to już turbodoładowane silniki o pojemności skokowej 11,9 dm³, wyposażone w sekwencyjny wtrysk gazu ziemnego, osiągające moc 210 kW (286 KM) przy 2000 obr./min. i maksymalny moment obrotowy 1200 Nm w zakresie 1200-1450 obr./min. Autobusy z tymi silnikami charakteryzują się większą dynamiką i elastycznością. Jeden w pojazdów został wyposażony w przekładnię automatyczną ZF (4 - biegową), dwa następne mają ręczne skrzynie biegów FPS Tczew o 4 przełożeniach. Zużycie paliwa autobusu ze skrzynią automatyczną wynosi 56 Nm³/100 km. Autobusy z silnikami Tedom i skrzyniami ręcznymi zużywają średnio 48-50 Nm³/100 km. Wodnapojemność zbiorników gazu, 835 dm³, pozwala na zatankowanie około 170 m³ gazu ziemnego. Taka ilość umożliwia przejechanie 300 km (autobus z automatyczną skrzynią) i 350 km (pojazdy z ręcznie sterowaną skrzynią biegów).

Gazeo.plAutobus Tedom, komora silnikowa

Kolejne zakupy, w roku 2008, to już autobusy niskopodłogowe ze zbiornikami kompozytowymi umieszczonymi na dachu (4 butle kanadyjskiej firmy Dynetek). Zdecydowano się na autobusy Tedom. W ten sposób w znacznym stopniu zunifikowano używane w firmie silniki gazowe, co z punktu widzenia eksploatacji i serwisu jest dość istotne. Nowe autobusy są wyposażone w silniki Tedom o parametrach identycznych ze stosowanymi we wcześniej opisanych autobusach modernizowanych (286 KM, 1200 Nm, Euro 4). Są to jednak stojące odmiany tego silnika o zabudowie „wieżowej”, wymagane w autobusach niskopodłogowych. Współpracują one z automatycznymi skrzyniami przekładniowymi Voith o 4 przełożeniach. Autobusy osiągnęły do tej pory przebiegi: pierwszy - 185 tys. km, drugi - 135 tys. km, z czego w Mielcu odpowiednio 95 tys. km i 70 tys. km (autobusy kupione jako używane, wcześniej służyły jako demonstracyjne). Zużycie gazu tych silników wynosi około 56 Nm³/100 km, co przy możliwości zatankowania 240 m³ gazu (pojemność wodna zbiorników 1200 dm³) pozwala na przejechanie około 430 km.

Gazeo.plAutobus Tedom, deska rozdzielcza, na wyświetlaczu informacja o poziomie gazu w zbiornikach

Autobusy gazowe w MKS Mielec nie sprawiają większych problemów eksploatacyjnych. Wymagają jednak zwiększonej opieki serwisowej (silniki o zapłonie iskrowym). Z uwagi na warunki panujące w komorach spalania silników gazowych stosowany jest specjalny olej - Fuchs Titan CNG, charakteryzujący się zwiększoną odpornością na powstawanie osadów wysokotemperaturowych, tzw. laków. Uwagi wymaga również układ zapłonowy (okresowa wymiana świec, przewodów wysokiego napięcia) oraz wtryskowy w silnikach Tedom. Zachowanie reżimów obsługi narzuconych przez producentów silników pozwala na bezawaryjną eksploatację tych pojazdów.